درباره ی شهرستان شهریار

شهرستان شهريار با مساحت 320كيلومتر مربع يكي از 12شهرستان استان تهران است اين شهرستان درغرب استان تهران واقع شده كه از غرب با شهرستان كرج از توابع استان البرز و شهرستان ملارد و از شمال با شهرستانهاي قدس وتهران و از سمت جنوب با شهرستان رباط كريم و شهرستان زرند ساوه در استان مركزي و ازسمت شرق با شهرستان اسلامشهر مرز مشترك دارد.

شهرستان شهریار در منتهی الیه ضلع جنوبی سلسله جبال البرز مركزی واقع شده است و با وسعتی معادل 1329 كیلومتر مربع در ارتفاع 160 متری از سطح دریاهای آزاد قرار گرفته است.

 جمعیت براساس آخرين سرشماري نفوس و مسكن كه درسال 1385 انجام گرفت جمعيت شهرستان شهريار 574740 نفر برآورد گرديد كه از اين تعداد 446057نفر آن ساكن شهرها و 128683 نفر ساكن روستاها بوده اند و باتوجه به نرخ بالاي رشد جمعيت اعم از زاد و ولد ومهاجرپذيري آن و اعلام نرخ 7درصدي رشد جمعيت از سوي مركز آمار، در پايان سال 1388 پيش بيني مي شود جمعيت شهرستان بالغ بر 704079نفر باشد كه حدود 546696نفر در شهرها و 157640 نفر در روستاها سكونت دارند.

 ازلحاظ مختصات جغرافیائی بین " 30 َ 20 50 تا " 10  َ 13 51 طول شرقی از نصف النهار گرینوچ و"50 َ 30 35 تا " 15 َ45 35 عرض شمالی از خط استوا قرار دارد.

درحال حاضر شهرستان داراي 117مسجد، 651هيات مذهبي، 65تكايا و حسينيه، 23بقاء متبركه، 1حوزه علميه، 1سينما، 4 فرهنگسرا، 15كانون فرهنگي هنري مساجد، 12كتابخانه، 497مدرسه دولتي و 79مدرسه غيردولتي بااحتساب 109253 دانش آموز كه تعداد 56036 نفر پسر و 53297 نفر دختر هستند، داراي 3واحد دانشگاهي (آزاداسلامي، پيام نور وسماانديشه) با 10673 نفر دانشجو كه از اين تعداد 4405 نفر پسر و 6168نفر دختر مي باشند.

شهرستان داراي 3بيمارستان به نام هاي امام سجاد، تامين اجتماعي و ميلاد و همچنين 73 داروخانه (6شبانه روزي و 67عادي) و 21خانه بهداشت بوده و دراين شهرستان 36 مكان ورزشي دولتي و 93 مكان ورزشي خصوصي فعاليت دارند و 8 استخر سرپوشيده و 6زمين چمن مورد استفاده ورزشكاران قرار مي گيرد.

باتوجه به قدمت و ديرينگي شهرستان، 23 بقاء متبركه و 45 آثار تاريخي و باستاني در اين منطقه وجود دارد و مورد بازديد ساكنين شهرستان و مسافرين قرار مي گيرد.

با مراجعه به كتب معتبر و تاریخی و اظهار نظرهای مورخین می توان دریافت كه شهریار از سابقه بسیار طولانی برخوردار است. قدمت برخی از آثار باستانی و بناهای تاریخی به هزاره های قبل از میلاد و ظهور دین مقدس اسلام برمیگردد. همچنین وجود بقاع متبركه و مزار نوادگان ائمه اطهار ( ع )‌ نشان دهنده دینداری و دین باوری مردم این متطقه از میهن پاك كشورمان می باشد. واژه شهریار از تغییر و تحول واژه ” شهردار “ كه برگرفته از واژه های ” خشتره داره “ در فارسی باستان و ” شتردار “ در زبان پهلوی به معنای ” دارنده و مالك كشور “ می باشد به دست آمده است.

 همچنین در فرهنگ نامه های زبان فارسی معنای لغوی شهریار را برابر با كلانشهر و یا بزرگ شهر آورده اند.
شهریار با توجه به سابقه چندین هزار ساله و به علت برخورداری از شرایط ویژه هموار مورد توجه خاص بوده است.

شهریار در گذشته از بلاد ری محسوب می شده است.
سازمان میراث فرهنگی وجود قریب به 74 تپه باستانی، چندین قلعه تاریخی، چند درخت قدیمی چند صد ساله، تعدادی گورستان تاریخی، كاروانسرا و آثار باستانی دیگر را كه همگی مبین سابقه كهن این منطقه می باشد را مورد شناسایی قرار داده است. مظاهر تمدن اقوام سیلك كه قدمت آن به 3800 تا 4000 سال قبل از میلاد باز می گردد در تپه ها و جلگه های شهریار دیده شده است و همچنین مظاهر نفوذ تمدن این اقوام كه وسایل كار آنها را بیشتر سنگ و استخوان تشكیل می داده است را میتوان در اطراف تهران چشمه علی، ری و اسماعیل آباد یافت.

این شهرستان به لحاظ نزدیكی به شهر تهران و پایتخت سیاسی كشور و نزدیكی به فرودگاه های بین المللی و ... دارای ویژگی های منحصر به فردی است كه آن را از سایر شهرستان های استان متمایز می سازد.

 به عنوان نمونه عدم ساماندهی جمعیت منجر به سكونتهای غیر رسمی در شهرها و روستاها شده و این مهم تأمین شاخصهای بهداشتی، امنیتی، درمانی، عمرانی، رفاهی و ... را با مشكل روبرو ساخته است.

 

تاریخ تمدن شهریار

شهرستان شهریار با وسعتی معادل 1329 کیلومتر مربع و جمعیت 1050422 نفر در غرب استان تهران قرار گرفته و از شمال و غرب به شهرستان کرج ، از شرق به شهرستان تهران و شهرستان اسلام شهر ، از جنوب به شهرستان رباط کریم و از جنوب غربی به استان مرکزی....

شهرستان شهریار

شهرستان شهریار با وسعتی معادل 1329 کیلومتر مربع و جمعیت 1050422 نفر در غرب استان تهران قرار گرفته و از شمال و غرب به شهرستان کرج ، از شرق به شهرستان تهران و شهرستان اسلام شهر ، از جنوب به شهرستان رباط کریم و از جنوب غربی به استان مرکزی(شهرستان زرندیه) محدود می گردد.

شهرستان شهریار دارای سه بخش مرکزی، ملارد و قدس، 9 شهر شامل شهریار، ملارد، قدس، صفادشت، صباشهر، شاهدشهر، وحیدیه، اندیشه و فردوسیه و 10 دهستان بوده و از شمال و غرب به شهرستانهای رباط کریم و ساوه محدود می شود.

از لحاظ مختصات جغرافیائی بین " 30 َ 20 50 تا " 10 َ 13 51 طول شرقی از نصف النهار گرینوچ و"50 َ 30 35 تا " 15 َ45 35 عرض شمالی از خط استوا قرار دارد. با مراجعه به کتب معتبر و تاریخی و اظهار نظرهای مورخین می توان دریافت که شهریار از سابقه بسیار طولانی برخوردار است. قدمت برخی از آثار باستانی و بناهای تاریخی به هزاره های قبل از میلاد و ظهور دین مقدس اسلام برمیگردد. همچنین وجود بقاع متبرکه و مزار نوادگان ائمه اطهار ( ع )‌ نشان دهنده دینداری و دین باوری مردم این متطقه از میهن پاک کشورمان می باشد. واژه شهریار از تغییر و تحول واژه ” شهردار “ که برگرفته از واژه های ” خشتره داره “ در فارسی باستان و ” شتردار “ در زبان پهلوی به معنای ” دارنده و مالک کشور “ می باشد به دست آمده است.

همچنین در فرهنگ نامه های زبان فارسی معنای لغوی شهریار را برابر با کلانشهر و یا بزرگ شهر آورده اند.
شهریار با توجه به سابقه چندین هزار ساله و به علت برخورداری از شرایط ویژه هموار مورد توجه خاص بوده است. شهریار در گذشته از بلاد ری محسوب می شده است.
سازمان میراث فرهنگی وجود قریب به 74 تپه باستانی، چندین قلعه تاریخی، چند درخت قدیمی چند صد ساله، تعدادی گورستان تاریخی، کاروانسرا و آثار باستانی دیگر را که همگی مبین سابقه کهن این منطقه می باشد را مورد شناسایی قرار داده است. مظاهر تمدن اقوام سیلک که قدمت آن به 3800 تا 4000 سال قبل از میلاد باز می گردد در تپه ها و جلگه های شهریار دیده شده است و همچنین مظاهر نفوذ تمدن این اقوام که وسایل کار آنها را بیشتر سنگ و استخوان تشکیل می داده است را میتوان در اطراف تهران چشمه علی، ری و اسماعیل آباد یافت.

یکی از قدیمی ترین مطالبی که درباره آثار حیات انسانی این منطقه در منابع و مأخذ تاریخی آمده ، حکایت از آن دارد که مظاهر هنری تمدن اقوام سیلک که قدمت آن به 3800 تا 4000 سال قبل از میلاد باز می گردد، در تپه ها و جلگه های شهرستان شهریار مشاهده شده است. همچنین مظاهر نفوذ تمدن هنری این اقوام که وسایل کار آنها را بیشتر سنگ و استخوان تشکیل می داده ، را در اطراف تهران، چشمه علی، ری و اسماعیل آباد می توان یافت .
از مهمترین منابع تاریخی که در رابطه با قدمت شهریار سخن به میان آورده می توان به کتاب «شهر نشینی و شهر سازی از هزاره چهارم تا هزاره اول قبل از میلاد » اثر دکتر «عزت الله.... نگهبان» اشاره نمود.
دکتر نگهبان در این کتاب به استناد آثار ارزنده ای که از کاوشهای باستانی مربوط به تپه های جوتین (اسماعیل آباد) ، تخت رستم و تخت کیکاووس به دست آمده ، این منطقه از کره زمین را به لحاظ انسان زیستی جزء مناطق نادر در جهان می داند .
از سوی دیگر در کتب جغرافیایی قدیم نام شهریار را به یکی از ولایات مشهور نزدیک ری قدیم نسبت داده اند و «حمدا... مستوفی» نیز از قلعه ای به همین نام که در شمال شهریار قرار داشته یا می نماید همینطور «اشرف الدین علی یزدی » نیز در «شرح جنگلهای تیموری» نام شهریار رابه ری نسبت داده است .
در خصوص قدمت تاریخی این منطقه ، باستان شناسان معروف دیگری همچون ، آندره گودار، ماکسیم سیرو ویداگودار نیز کاوشهای وسیعی انجام داده و اظهار نموده اند که این منطقه دشتی وسیع و متشکل از خاکهای رسوبی بوده و از یکسو به قزوین و از سوی دیگر به ورامین محدود و به طور مشخص توسط دو رشته کوه البرزدر شمال و ارتفاعات صخره ای کم ارتفاع در جنوب محصور می شده است. میانگین عرض این کمربند طولانی که از منابع آبی فراوانی برخوردار بوده، حدود 30 کیلومتر برآورد شده و دوره های باستانی وگذشته در این منطقه بدست آمده حکایت از وجود اجتماعات بشری متعددی در آن می نماید.
بناها و آثار قدیمی بجای مانده از دوره ساسانیان در این منطقه خصوصاً بناهایی تحت عناوین آتشکده و آتشگاه در شمال شهریار نزدیک کرج ، تخت رستم و تخت کیکاوس در جنوب آن و آتشگاهی در بخش شرقی نزدیک شتر خوار و بناهای دیگری همچون قلعه دختر و قلعه کبری که بعضاً به خرابه هایی بی شکل و بی قواره تبدیل گشته اند شاهدی محکم بر قدمت تاریخی این منطقه کهن می باشد .
همچنین در سایر منابع تاریخی که در رابطه با تاریخ و آثار باستانی ایران به رشته تحریر در آمده در مورد تاریخ شهرستان شهریار مطالب زیادی به میان آمده است. به عنوان مثال در «کتاب آثار تاریخی ایران» تألیف «سید محمد تقی مصطفوی» که جلد اول آن به تشریح اماکن متبرکه پرداخته ، در این رابطه اشاره دارد که جلگه وسیع شهریار از قدیمی ترین مناطق مسکون در جهان بوده و آثار و بقایای اشیاء قدیمی کشف شده در آن بیانگر این واقعیت است . به عنوان مثال آثار باستانی بدست آمده از تپه  کوتاهی در شمال قریه اورین (ما بین آدران و قاسم آباد) که از ظریف ترین ظروف سفالی منقوش مربوط به 6 هزار سال پیش می باشد حکایت از وجود تمدن بشری و سکونت هزاران سال پیش جوامع بشری دارد.
همچنین تپه معروفی در شهریار بنام «قره تپه» وجود دارد که آثار باستانی کشف شده در آن حکایت از قدمت طولانی این منطقه می نماید. از سوی دیگر از ظروف و آثار چند هزار ساله مکشوفه در تپه های متعدد کوه البرز و نواحی مختلف بین کرج و قزوین از قبیل تپه های «خورین» ، «آجین، دوجین» و «پشند» می توان به مسکون بودن تمامی نقاط این جلگه پهناور که بین تهران و قزوین قرار گرفته پی برد. همین ویژگی مسکون بودن و آبادی قدیم این جلگه موجب گشته تا در عهد ساسانیان استحکامات و آتشکده های بزرگ و فروزان متعددی در نقاط مختلف آن بنیان گذاشته شود .
از جمله استحکامات معروفی که در گذشته های کهن در شهریار احداث شده می توان به «تپه جوقین» (اسماعیل آباد) اشاره کرد که حکایت از بنایی بسیار قدیمی دارد. کاوش های باستانی صورت گرفته قدمت تاریخی این اثر باستانی را به دوره ساسانیان منتسب می نماید. شایان ذکر است که علاقه مندان به آثار باستانی می توانند بسیاری از آثار کشف شده از تپه مزبور را در موزه ایران باستان مشاهده نمایند.
در کتاب «تاریخ تهران» در خصوص شهریار چنین آمده است، «شهریار از قراء تاریخی ری در قرن هشتم هجری و امروز است» و از سوی دیگر مولف «تذکره هفت اقلیم» در باب شهریار چنین می نویسد «شهریار بلوکیست از بلوکات ری متضمن قریات معمور آبادان و مرغزار که رجحان بر باقی بلوکات دارد»
در کتاب دیگری تحت عنوان «بستان السیاحه» که مربوط به دوره سلطنت ناصر الدین شاه قاجار می باشد آمده است که «شهریار بلوکی است فرخنده آثار از بلوکات طهران و در یک منزلی آن واقع است و قریب شصت پاره قریه معموره در اوست ، آبش فراوان و هوایش معتدل و خاکش نیکوست، باغات فراوان و غلات ارزان دارد، فواکه سردسیری ممتاز ، خوش سیما، انگورش با امتیاز است و باد شهریار جانگداز است»
همچنین در کتاب «جغرافیای مفصل ایران» راجع به کشاورزی و باغداری منطقه مطالبی آورده شده که مضمون آن چنین «زمین شهریار حاصلخیز است مخصوصاً باغهای وسیع آن دارای میوه جات مختلف و انگور و صیفی جات آن نیز مشهور است.»
در کتاب «روزنامه اخبار مشروطیت»آمده است که: «رودخانه های شور و کردان در شهریار به یکدیگر پیوسته و به نام رود شور به طرف شوره زار ها و دریاچه حوض سلطان پیش می رود » و نیز آمده «رود کرج از میان بلوک ارنگه می گذرد و به کرج می رسد سپس به خاک شهریار وارد می شود و سرانجام بین ورامین و فشاپویه با جاجرود می پیوندد و به طرف مسیله و کویر رهسپار می گردد»

1- شهریار در گذر زمان

شهریار ازجمله مناطقی است که ریشه در دل تاریخ داشته و آثار باستانی و بقاع متبرکه موجود در آن و همینطور اظهار نظرهای مورخین مورخین در کتب معتبر تاریخی موید این مطلب می باشد که این منطقه از قدیمی ترین نقاط مسکون در جهان بوده و در دوران های مختلف، مردم خونگرم، مهمان نواز، سلحشور، و متدین آن در مقابل یورش ها و حکومتهای جور، حریت و ایمان خویش را پاس داشته اند.

نگاهی گذرا به آثار باستانی و بناهای تاریخی این شهرستان که از هزاره های قبل از میلاد تا ظهور دین مبین اسلام بر جای مانده و صبغه هلمی و اعتقادی مردم دیار پاک شهریار بیانگر این واقعیت است که این منطقه قبل از ظهور اسلام و پس از آن جایگاه مطمئنی برای علم و دانش و پناهگاه امنی برای نوادگان ائمه اطهار (ع) بوده و مردم دین باورش خط سرخ ولایت و دیانت را یاوری صدیق بودند همچنن بقاع متبرکه و گلزارهای شهدای همیشه جاوید جنگ تحمیلی در این خطه از میهن سربلند ایران همصدا با تمام ملت اسلامی علیه همه ظالمین و متجاوزین که ما راست قامتان جاودانه تارخ خواهیم ماند.

واژه شناسی لغت شهریار

واژه (شهریار) از لحاظ اصطلاح شناسی (واژه شناسی ) برخلاف تصور همگان به معنای یاری دهنده شهر نمی باشد بلکه این لغت از تحول واژه شهردار که خود نیز برگرفته از واژه های خشخشه رداره در فارسی باستان و شتردار در دستور زبان پهلوی به معنای دارنده و مالک کشور یعنی فرمانروا و پادشاه می باشد به دست آمده است همچنین در فرهنگنامه های بزرگ زبان فارسی معنای لغوی شهریار را برابر با (کلان شهر یا بزرگ شهر یا فرمانروای شهر) آورده اند.

2- سابقه تاریخی شهرستان شهریار

شهرستان شهریار با سابقه چندهزار ساله و به سبب برخورداری از شریط ویژه اقلیمی خصوصا زمین های مستعد کشاورزی همواره مورد توجه خاص بوده است قرابت شهریار به (ری) به عنوان یکی از قدیمی ترین مناطق مسکونی در جهان دلیل بارزی بر قدمت تاریخی آن می باشد سازمان میراث فرهنگی وجود بزدیک به پنجاه تپه باستانی، چند قلعه تاریخی، چند درخت قدیمی چند صد ساله، تعدادی گورستان تاریخی، کاروانسرا و آثار تاریخی متعدد دیگری که همگی مهر تائیدی بر سابقه کهن این منطقه می باشد را مورد شناسائی و تائید قرار داده است.

در خصوص قدمت تاریخی این منطقه باستان شناسان معرف دیگری همچون آندره گودار، ماکسیم سیرو و ویدا گودار نیز کاوش های وسیعی انجام داده و اظهار نموده اند که این منطقه دشتی وسیع و متشکل از خاک های رسوبی بوده و از یک سو به قزوین و از سوی دیگر به ورامین محدود بوده و بطور مشخص توسط دو رشته کوه البرز در شمال و ارتفاعات صخره ای کم ارتفاع در جنوب محصور می شده است عرض این کمربند طولانی که از منابع آبی فراوانی برخوردار بوده حدودا سی کیلومتر برآورد شده و در دوره های باستانی و گذشته های دور محل سکوننت اقوام بسیاری بوده است آثار باستانی قابل ملاحظه ای از انسان های گذشته به دست آمده حکایت از وجود اجتماعات بشری متعددی در آن می نماید.

بناها و آثار قدیمی به جای مانده از دوره ساسانیان در این منطقه خصوصا بناهایی تحت عنوان آتشکده و آتشگاه در شمال شهریار نزدیک کرج، تخت رستم و تخت کیکاووس در جنوب آن و آتشگاهی در بخش شرقی نزدیک شتر خوار و بناها دیگری همچون قلعه دختر و قلعه کبری که بعضا به خرابه های بی شکل و بی قواره تبدیل گشته اند شاهدی محکم بر قدمت تاریخی این منطقه مهم می باشد.